0
Αν η αναγκαιότητα είναι η μητέρα κάθε εφεύρεσης, εδώ μιλάμε σαφώς για το εκκεντρικό ξαδελφάκι της, την υπερβολή.
Εδώ και αιώνες λοιπόν η ανθρωπότητα έχει αφιερώσει πολλή σκέψη για το τι
συμβαίνει στο σώμα και το πνεύμα μετά την αποδήμηση εις κύριον,
καταλήγοντας σε όλων των λογιών τις αχτύπητες συνεισφορές για το θνητό
της ύπαρξης.
Η σχετικά μακάβρια σειρά των εφευρέσεων έχει βαλθεί να κάνει την
τελευταία κατοικία ασφαλέστερη, στιβαρότερη και, γιατί όχι, ικανή για
αποδράσεις, αν ο θάνατος δεν είναι τελικά τελεσίδικος!
Άλλοτε σχετικά πρακτικές και άλλοτε εντελώς τρελές και φρικαλέες, ιδού
τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος όταν θέσει τη δημιουργικότητά του στην
υπηρεσία του θανάτου.
Φέρετρο απόδρασης
Αν σε ανακηρύξουν νεκρό χωρίς να είσαι και ξυπνήσεις μέσα στο φέρετρο τι
κάνεις; Είτε περιμένεις μάταια τα σωστικά συνεργεία είτε έχεις
προνοήσει και ενταφιάστηκες μέσα στο φέρετρο της δραπέτευσης! Το φοβερό
μοντέλο πανενταρίστηκε το 1843 και μπορούσε να ανοίξει με την παραμικρή
κίνηση του «νεκρού», μοιάζοντας σαν φούρνος εξωτερικά. Ένα τέτοιο
υπάρχει πράγματι στο κοιμητήριο της πόλης Williamsport στην Πενσιλβάνια
των ΗΠΑ, εδώ όμως σε σχέδιο του συνταξιούχου πυροσβέστη Thomas Pursell, ο
οποίος έφυγε από τα εγκόσμια το 1937, χωρίς να κάνει χρήση τελικά της
πατέντας. Αν πλήρωσε δικαιώματα στον εκλιπόντα εφευρέτη, ποιος ξέρει;
Περιμένοντας στο νεκροτομείο
Πνευματικό παιδί γάλλου εφευρέτη, η τεχνική τελειοποιήθηκε από γερμανικά
χέρια στις αρχές του 19ου αιώνα: το πτώμα παρέμενε στις ειδικές
αίθουσες για μέρες, ώστε να διασφαλιστεί ότι ο εκλιπών ήταν πράγματι
νεκρός. Οι αρχοντικές αίθουσες περιλάμβαναν 24ωρη παρακολούθηση της
σορού για σημάδια ανάνηψης, αν και συνήθως αυτό που έβλεπαν ήταν η
αποσύνθεση του νεκρού. Ακόμα και καμπανάκια και κουδουνάκια
προσαρμόζονταν στα μέλη του νεκρού, μπας και…
Φέρετρο από χυτοσίδηρο
Ο εφευρέτης Almond D. Fisk ανησυχούσε λιγότερο για το μη τελεσίδικο του
θανάτου και περισσότερο για την καθυστερημένη ταφή, όπως ας πούμε όταν
κάποιος πεθάνει στο εξωτερικό και πρέπει να μεταφερθεί η σορός του στην
πατρίδα, κάτι που το 1848 θα έπαιρνε βδομάδες, ακόμα και μήνες. Κι έτσι
κατοχύρωσε με πατέντα το εν λόγω μεταλλικό φέρετρο, που μπορούσε να
αποτρέψει το πτώμα από την αποσύνθεση για μεγάλες χρονικές περιόδους.
Παρόμοιο σε σχήμα με τις αιγυπτιακές σαρκοφάγους, το περίτεχνο φέρετρο
περιλάμβανε ακόμα και αρθρωτή πρόσοψη, για να ελέγχεται συνεχώς η
κατάσταση της σορού.
Επαναχρησιμοποιήσιμο φέρετρο
Ο βασιλιάς Ιωσήφ Β’ της Αυστρίας λειτούργησε ως αυτοκράτορας της Αγίας
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 1765-1790. Γύρω στο 1784 λοιπόν ανησύχησε
τόσο πολύ με το ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον των Βιεννέζων για τα
του θανάτου και τις εξωφρενικά πολυτελείς ταφές, για να μη μιλήσουμε για
την έλλειψη χώρου στα νεκροταφεία της πόλης, που νομοθέτησε τη χρήση
του επαναχρησιμοποιούμενου φέρετρου. Η ξύλινη κάσκα είχε πόρτες στον
πάτο της, μέσω των οποίων το πτώμα διοχετευόταν διακριτικά στο χώμα,
επιτρέποντας στο φέρετρο να χρησιμοποιείται έτσι ξανά και ξανά και ξανά.
Το μέτρο λειτούργησε διασωστικά για τα δάση της Αυστρίας, την ίδια ώρα
που συνέβαλε αποτελεσματικά στη γρηγορότερη αποσύνθεση των πτωμάτων,
εξοικονομώντας πολύτιμο χώρο στα κοιμητήρια της πόλης. Οι Βιεννέζοι
εξοργίστηκαν βέβαια όταν έμαθαν περί τίνος πρόκειται και το δημιουργικό
φέρετρο μπήκε έτσι στο μακάβριο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Τάφος-χρηματοκιβώτιο
Ήταν στις αρχές του 19ου αιώνα όταν η κλοπή πτωμάτων έγινε μάστιγα στη
Βρετανία, καθώς οι σοροί μοσχοπωλούνταν στις ιατρικές σχολές για το
μάθημα της ανατομίας. Και βέβαια στη Σκοτία τα πράγματα έφτασαν στο
απροχώρητο, καθώς οι περίφημες ιατρικές σχολές του Εδιμβούργου διψούσαν
συνεχώς για φρέσκες σορούς. Κι έτσι εφευρέθηκε ο τάφος-χρηματοκιβώτιο,
ένα βαρύ σφυρήλατο μεταλλικό κλουβί δηλαδή (άλλοτε πέτρινο), που
τοποθετούνταν πάνω στο μνήμα για να αποτρέψει την κλοπή του πτώματος.
Παρέμενε εκεί για αρκετές εβδομάδες, μέχρι να ξεκινούσε η αποσύνθεση
δηλαδή και να έχαναν το ενδιαφέρον τους οι άρπαγες πτωμάτων. Παρά το
γεγονός ότι το πρόβλημα με τις αρπαγές πτωμάτων έληξε επισήμως με νόμο
του 1832, που έδινε το δικαίωμα στις ιατρικές σχολές να αποκτούν με
νόμιμο τρόπο τα απαραίτητα πτώματα, η πρακτική συνεχίστηκε για αρκετές
δεκαετίες ακόμα…
Φέρετρο-τορπίλη
Όταν το πρόβλημα με τις κλοπές πτωμάτων μετακόμισε στις ΗΠΑ, μετά τον
αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, οι σαφώς πιο πολεμοχαρείς Αμερικανοί είχαν
έναν εκρηκτικότερο τρόπο να κρατούν ασφαλείς τις σορούς των αγαπημένων
τους. Το φέρετρο-τορπίλη μάλιστα είχε διπλή λειτουργία: είτε επρόκειτο
για μια τροποποιημένη καραμπίνα που έριχνε βόλια μολύβδου μόλις
πυροδοτούνταν ο μηχανισμός της από το άνοιγμα του καπακιού του φέρετρου
είτε μιλούσαμε για μια νάρκη που τοποθετούνταν πάνω στην κάσκα και ήταν
έτοιμη να εκραγεί σε κάθε ενόχληση του τάφου! Το φέρετρο που έστελνε κι
άλλους στον τάφο δηλαδή...
Φέρετρο-συναγερμός
Εδώ κυκλοφόρησαν αρκετές εφευρέσεις, όλες με τον ίδιο σκοπό, αν και η
εκτέλεσή του ποίκιλε σημαντικά. Και βέβαια κανείς δεν φοβόταν ιστορικά
μήπως ενταφιαστεί ζωντανός περισσότερο από τους Βικτωριανούς, που είχαν
βέβαια κάθε λόγο να ανησυχούν για κάτι τέτοιο, καθώς οι πανδημίες
χολέρας και κίτρινου πυρετού έφερναν συχνά-πυκνά ζωντανούς ανθρώπους στα
έγκατα της γης. Η θεραπεία του προβλήματος ήταν το φέρετρο-συναγερμός
και τα αναρίθμητα μοντέλα του που κυκλοφόρησαν και πατενταρίστηκαν με
πάσα επισημότητα. Τα φέρετρα είχαν μηχανισμούς ηχητικής ειδοποίησης,
καμπανάκια συνήθως, που μπορούσε να χτυπά ο εκλιπών μπας και τον ακούσει
κανείς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Άλλα μοντέλα πάλι
περιλάμβαναν και μηχανισμούς για την εισροή φρέσκου αέρα στο εσωτερικό
των φέρετρων, επιτρέποντας στο «πτώμα» να διατηρείται στη ζωή μέχρι να
το ξεθάψουν. Αν λειτούργησαν ποτέ, κανείς δεν ξέρει, καθώς δεν υπάρχουν
τέτοιες αναφορές.
Φέρετρο αναγγελίας και φέρετρο με ελατήριο εκτίναξης
Και γιατί δηλαδή να περιμένεις τον περαστικό να σε ακούσει και να μην
ειδοποιήσεις οικογένεια, φίλους και γνωστούς ότι επέστρεψες από τα
εγκόσμια; Αυτό ακριβώς βάλθηκε να κάνει ο εφευρέτης W.H. White, με το
δικό του φέρετρο-συναγερμό να χτυπά όπου ο νεκρός επέλεγε: στο σπίτι
του, στο οίκημα του επιστάτη του νεκροταφείου, ακόμα και στο οικείο
αστυνομικό τμήμα! Γιατί όμως να περιμένεις τους άλλους να σπεύσουν να σε
σώσουν και να μην πάρεις την κατάσταση στα χέρια σου; Ορόσημο εδώ είναι
το φέρετρο με το ελατήριο εκτίναξης του Karnicki, που κάνει αυτό που
καταλαβαίνετε: η παραμικρή κίνηση του ενταφιασμένου πυροδοτεί τον
μηχανισμό εκτίναξης! Ελπίζουμε μόνο να μη σκοτωνόταν από την πτώση ο
«νεκρός».
Φέρετρο ζωτικών ενδείξεων
Άλλες δύο εφευρέσεις στο ίδιο μήκος κύματος, τη λάθος ταφή κοντολογίς
του ανθρώπου, που έχουν βαλθεί να απαλλάξουν την οικουμένη από τα
φαινόμενα της νεκροφάνειας. Η δεύτερη μάλιστα είναι ακόμα πιο
εξελιγμένη, καθώς ο μηχανισμός ηχητικής ειδοποίησης προσαρμόζεται εδώ
στο στόμα του νεκρού, για να μην κουνήσει καν το δαχτυλάκι του.
Ταυτοχρόνως αναπνέει κιόλας κι έτσι η εκταφή είναι σχεδόν εξασφαλισμένη,
εκτός κι αν ο εκλιπών δεν ήταν αγαπητός, οπότε όλα θα πάνε στράφι.