Η κοινωνία είναι καταδικασμένη, ισχυρίζονται οι επιστήμονες
Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014
0
Δεν υπήρξε ποτέ έλλειμμα από σενάρια καταστροφής. Από την περίφημη Αποκάλυψη των Μάγια του 2012 στην αναστάτωση που προκάλεσε η ταινία "The Day After Tomorrow", οι άνθρωποι έχουν προβλέψει το τέλος του πολιτισμού κατά τη διάρκεια του πολιτισμού.
Το πρόβλημα είναι, ότι μερικές φορές είναι σωστοί: Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έπεσε θεαματικά, όπως έκανε και ο πολιτισμός των Μάγιας, η δυναστεία των Χαν της Κίνας, η αυτοκρατορία των Gupta στην Ινδία και δεκάδες άλλα βασίλεια που κάποτε ήταν πανίσχυρα.
Αλλά πώς, ακριβώς, ισχυρές αυτοκρατορίες κατέρρευσαν, και γιατί; Οι ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι έχουν βρει μια απάντηση, μια που έχει ανησυχητικούς υπαινιγμούς και για σήμερα - επειδή είμαστε σαφώς στο δρόμο προς την καταστροφή.
Οι κοινωνίες καταρρέουν - πιο συχνά από ό, τι νομίζετε
Ο πρώτος στόχος των ερευνητών ήταν η ανατροπή "της κοινής εντύπωσης ότι η κοινωνική κατάρρευση είναι σπάνια, ή έστω σε μεγάλο βαθμό πλασματική», όπως έγραψαν στην έκθεσή τους, η οποία δημοσιεύεται στο περιοδικό Ecological Economics.
Στην πραγματικότητα, υποστηρίζουν, ότι η άνοδος και η πτώση μεγάλων κοινωνικών δομών είναι τόσο κοινό θέμα στον ανθρώπινο πολιτισμό - επαναλαμβανόμενες σε όλη την ιστορία και παγκόσμιας εμβέλειας - ώστε να είναι περισσότερο ο κανόνας παρά η εξαίρεση.
Οι περισσότερες μελέτες για την κατάρρευσης μιας κοινωνίας έχουν εξετάσει τις λεπτομέρειες για το πώς ένας πολιτισμός παρήκμασε, επικαλούμενες επιμέρους αίτια, όπως μια καταστροφή (σεισμός, πλημμύρα), απώλεια πόρων (διάβρωση του εδάφους, η αποψίλωση των δασών) ή ανθρώπινης σύγκρουσης (πόλεμος, εξέγερση), που οδήγησε στη πτώση της συγκεκριμένης κοινωνίας.
Αλλά οι ερευνητές (που χρηματοδοτήθηκαν εν μέρει από το Goddard Space Flight Center της NASA και το Πανεπιστήμιο του Maryland, College Park) ρίχνουν ένα ευρύτερο δίχτυ. Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν ένα χρήσιμο μαθηματικό μοντέλο που θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάλυση πώς κάθε κοινωνία μπορεί να κατάρρευση- συμπεριλαμβανομένων των σημερινών παγκόσμιων, προηγμένων τεχνολογικά, διασυνδεδεμένων κοινωνιών μας.
Η ισορροπία της φύσης
Τα μοντέλα έφτασαν να εμπνέονται από την κλασική έννοια του θηρευτή εναντίον θηράματος, μερικές φορές αναφέρονται και ως "ισορροπία της φύσης." Όταν ένας πληθυσμός ελαφιών μεγαλώνει, για παράδειγμα, οι λύκοι που τρέφονται από αυτά τα ελάφια αναπαράγονται με μεγαλύτερη επιτυχία, και έτσι ο πληθυσμός των λύκων μεγαλώνει.
Όλα είναι μια χαρά μέχρι που οι λύκοι αυξηθούν και εξαπλωθούν πάρα πολύ, τρώγοντας τόσα πολλά ελάφια ώστε να μην υπάρχει υπάρχει αρκετό κρέας ελαφιού για να είναι αρκετό. Στη συνέχεια, καθώς ο αριθμός των ελαφιών ελαττώνεται και ο πληθυσμός των λύκων μειώνεται από την πείνα, έως ότου υπάρξει ισορροπία και ο κύκλος ξαναρχίζει.
Παίρνοντας αυτό το παράδειγμα, οι ερευνητές ανέπτυξαν μια σχετικά απλή φόρμουλα με τέσσερις παράγοντες που επηρεάζουν την κοινωνική κατάρρευση: της φύσης και των φυσικών πόρων, τη συσσώρευση του πλούτου, την ελίτ και τους κοινούς. Η ομάδα ονομάζει το μοντέλο Δυναμική Ανθρώπου και Φύσης ή Χρηστικό.
Ένα χρηστικό εργαλείο
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το Χρηστικό μοντέλο για να αναλύσουν τρία διαφορετικά κοινωνικά σενάρια: μια ισότιμη κοινωνία χωρίς ελίτ τάξη. Μια δίκαιη κοινωνία με τους εργαζόμενους και μη εργαζόμενους (φοιτητές, συνταξιούχους, άτομα με ειδικές ανάγκες). Και μια άνιση κοινωνία με μια ισχυρή τάξη των ελίτ.
Οι ισότιμη και δίκαιη κοινωνία θα μπορούσε να παράγει ένα βιώσιμο πολιτισμό και να αποφύγει την κατάρρευση, ακόμη και με υψηλό ποσοστό μη εργαζομένων. Η κοινωνική κατάρρευση ήταν πιο πιθανή μετά από την εξάπλωση των ανθρώπων και την εξάντληση των φυσικών πόρων. Είναι σημαντικό ότι, ακόμη και χωρίς καμία κοινωνική διαστρωμάτωση, η κατάρρευση θα μπορούσε να συμβεί αν μια κοινωνία εξαντλήσει τους φυσικούς πόρους της.
Στην άνιση κοινωνία, όμως, η κατάρρευση ήταν σχεδόν αναπόφευκτη - και αυτά ήταν τα Χρηστικά σενάρια που καθρεφτίζουν τη σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας.
Το εισοδηματικό χάσμα
"Τα σενάρια που αντικατοπτρίζουν περισσότερο την πραγματικότητα του κόσμου μας σήμερα βρέθηκαν στην τρίτη ομάδα πειραμάτων, όπου εισήχθη η οικονομική διαστρωμάτωση," γράφουν οι ερευνητές, αναφερόμενοι στην άνιση κατανομή του πλούτου. "Υπό αυτές τις συνθήκες, θεωρούμε ότι η κατάρρευση είναι δύσκολο να αποφευχθεί."
Άλλες πρόσφατες έρευνες στηρίζουν τους ισχυρισμούς των συγγραφέων: Μια μελέτη το 2012 από το περιοδικό American Sociological Review δείχνει ότι το μερίδιο του εισοδήματος του κορυφαίου 1 τοις εκατό των Αμερικανών αυξήθηκε ραγδαία μετά το 1980 - από 10 τοις εκατό το 1981 με 23,5 τοις εκατό το 2007, σημειώνοντας αύξηση της τάξης των 135 ποσοστιαίων μονάδων.
Εν τω μεταξύ, τα χαμηλότερα τρία τέταρτα του πληθυσμού των ΗΠΑ είχαν δει αργή οικονομική ανάπτυξη, με προβλέψιμα αποτελέσματα: Μια μελέτη του 2011 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychological Science διαπίστωσε ότι η ευτυχία, η εμπιστοσύνη προς στους άλλους και η ικανοποίηση από τη ζωή κατρακυλούν όταν η εισοδηματική ανισότητα είναι υψηλή.
Η τεχνολογία δεν θα σε σώσει
Για εκείνους που πιστεύουν ότι πρέπει να υπάρχει τεχνολογική λύση για όλη αυτή την απελπισία και καταστροφή, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το ιστορικό καταγεγραμμένο παρέχει "μαρτυρία για το γεγονός ότι οι προηγμένοι, εκλεπτυσμένοι, σύνθετοι και δημιουργικοί πολιτισμοί μπορεί να είναι και εύθραυστοι και παροδικοί.
"Μπορεί να είναι λογικό να πιστεύουμε ότι ο σύγχρονος πολιτισμός, οπλισμένος με μεγαλύτερη τεχνολογική ικανότητα, επιστημονική γνώση και ενεργειακούς πόρους, θα είναι σε θέση να επιβιώσει και να αντέξει σε όλες τις κρίσεις που ιστορικές κοινωνίες υπέκυψαν. " γράφουν οι συντάκτες της μελέτης.
"Αλλά σύντομη επισκόπηση των καταρρεύσεων αποδεικνύει όχι μόνο την πανταχού παρουσία του φαινομένου, αλλά και την έκταση της εξέλιξής του, πολύπλοκες και ισχυρές κοινωνίες είναι ευάλωτες στην κατάρρευση."
Δεν έχουν όμως χαθεί όλα: Οι κοινωνίες μπορούν να μετριάσουν τους δύο παράγοντες που συμβάλλουν τα μέγιστα στην κοινωνική κατάρρευση: την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την άνιση κατανομή του πλούτου, σημείωσαν οι ερευνητές.
«Η κατάρρευση μπορεί να αποφευχθεί και ο πληθυσμός μπορεί να φτάσει σε ισορροπία, αν το ποσοστό ανά κάτοικο της εκμετάλλευσης της φύσης μειωθεί σε ένα βιώσιμο επίπεδο, και αν κατανεμηθούν οι πόροι με έναν αρκετά δίκαιο τρόπο», έγραψαν.
πηγη LiveScience