0
Ο «πολύγραφος», ο πιο διάσημος ανιχνευτής ψεύδους, βασίζεται στη μέτρηση
και καταγραφή βιοφυσικών δεικτών, όπως η πίεση του αίματος, οι παλμοί, η
αναπνοή και η αγωγιμότητα του δέρματος την ώρα που ο ελεγχόμενος
υποβάλλεται σε ερωτήσεις.
Ωστόσο, σχεδόν όλοι οι επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με τους
ανιχνευτές ψεύδους, παραδέχονται ότι οι δυνατότητες τους είναι
περιορισμένες, καθώς είναι δυνατό να ξεγελαστούν. Παρακάτω, θα διαβάσετε
μια λίστα με τρόπους που μπορεί κάποιος να «νικήσει» έναν ανιχνευτή
ψεύδους.
Μελετήστε
Διαβάστε και μάθετε ό,τι μπορείτε για τον πολύγραφο. Το σημαντικότερο
που πρέπει κάποιος να κατανοήσει είναι ότι ο πολύγραφος δεν βασίζεται σε
απόλυτα στέρεα επιστήμη, και γι’ αυτό μπορεί να δώσει λανθασμένα
αποτελέσματα.
Προετοιμαστείτε
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κάποιος τι αναζητά ο ερευνητής. Η
εξέταση με τον πολύγραφο χρησιμοποιείται για να εξαχθούν συγκεκριμένες
πληροφορίες. Έτσι ο ερωτώμενος οφείλει να προετοιμαστεί, σκεπτόμενος εκ
των προτέρων τι ψάχνει ο ερευνητής και ποια είναι αυτά που δεν μπορεί να
παραδεχτεί. Οι ερωτήσεις που θα γίνουν στον εξεταζόμενο είναι πολλές,
αλλά μόνο ορισμένες εξ αυτών είναι σημαντικές.
Σκεφτείτε πως πρόκειται για μια συνέντευξη για δουλειά
Η προσέγγιση που θα έχει κάποιος την ημέρα της εξέτασης, πρέπει να είναι
ανάλογη με αυτή που θα είχε σε μια συνέντευξη για μια θέση εργασίας.
Οπότε, πρέπει να ντυθεί συντηρητικά, να προσπαθήσει να κάνει καλή
εντύπωση πριν το τεστ και φυσικά να φτάσει στην ώρα του. Πρέπει πάσει
θυσία να αποφευχθεί οποιαδήποτε αναβολή στην εξέταση.
Όπως σε κάθε συνέντευξη για πρόσληψη, γνωρίζουμε ότι η γλώσσα του
σώματος έχει σημασία, έτσι και το τεστ αλήθειας, είναι μια ακραία
συνέντευξη, όπου κάθε κίνηση παρακολουθείται. Είναι πιθανό να υπάρχουν
κρυφές κάμερες στο δωμάτιο αναμονής, καθώς και στο χώρο που
πραγματοποιείται η εξέταση. Ουσιαστικά, η εξέταση με πολύγραφο ξεκινά
πριν τη «σύνδεση» με το μηχάνημα και ολοκληρώνεται με την απομάκρυνση
από το χώρο της εξέτασης.
Αναγνωρίστε τις ερωτήσεις
Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι ερωτήσεων: Οι σχετικές με το θέμα, οι
άσχετες και οι ερωτήσεις ελέγχου. Οι άσχετες είναι ερωτήσεις του τύπου
«Πώς ονομάζεστε;», «Έχετε δοκιμάσει το τάδε φαγητό;», «Είναι αναμμένα τα
φώτα στο δωμάτιο» κτλ. Οι σχετικές που είναι και οι σημαντικότερες
είναι συγκεκριμένες και αφορούν το περιστατικό ή τα περιστατικά που
ελέγχονται: «Κλέψατε ποτέ χρήματα από υφιστάμενό σας;», «Έχετε εμπλακεί
σε δοσοληψίες ναρκωτικών;» κτλ.
Τέλος, οι ερωτήσεις ελέγχου είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς είναι
αυτές που θα συγκριθούν με τις απαντήσεις στις σχετικές με το θέμα
ερωτήσεις. Πρόκειται συνήθως για ερωτήσεις που σχεδόν όλοι θα απάνταγαν
καταφατικά, αν και θα βρίσκονταν σε άβολη θέση: «Έχετε παίξει ανέντιμα
σε παιχνίδι;», «Έχετε ποτέ πει ψέματα σε αγαπημένα σας πρόσωπα;», «Έχετε
κλέψει ποτέ τίποτα;». Συνήθως οι ερωτήσεις στις οποίες θα υποβληθεί ο
εξεταζόμενος, του διαβάζονται νωρίτερα, όποτε έχει χρόνο να κρίνει σε
ποια κατηγορία εντάσσεται η κάθε μία.
Μην αφήσετε τον ερευνητή να σας ξεγελάσει
Η δουλειά του ανθρώπου που ελέγχει τον πολύγραφο είναι να αποσπάσει την
ομολογία του ερωτώμενου. Η όλη διαδικασία είναι ένα πολύπλοκο τέχνασμα
με στόχο το ξεγέλασμα του υπόπτου και την απόσπαση ομολογίας. Έτσι, ό,τι
και αν δείχνουν τα μηχανήματα δεν υπάρχει χειρότερο από την απευθείας
ομολογία.
Ο ερευνητής είναι πιθανό να προσπαθήσει να πείσει αυτόν που ρωτάει ότι
βλέπει πως «ψεύδεται», ακόμη και αν το μηχάνημα δεν έχει δείξει τίποτα.
Έτσι, ο ερωτώμενος δεν πρέπει να φοβηθεί να παραδεχτεί ασήμαντες
ανήθικες πράξεις στις προαναφερθείσες ερωτήσεις ελέγχου. Ωστόσο, πρέπει
να διασφαλιστεί πως δεν θα υπάρξει παραδοχή σε κάτι που μπορεί να
οδηγήσει σε περεταίρω έρευνα ή σε κάτι που μπορεί να ερμηνευτεί ως
σχετικό με το εξεταζόμενο θέμα.
Εμμείνετε μόνο στις σημαντικές πληροφορίες
Απαντήστε μόνο σε αυτό που σας ρωτούν. Το «ναι» ή «όχι» μπορεί να δοθεί
σαν απάντηση για τις περισσότερες ερωτήσεις. Αντισταθείτε στον πειρασμό
να διευκρινίσετε την απάντησή σας ή να μπείτε σε λεπτομέρειες, ακόμη και
αν ο ερευνητής προσπαθήσει να σας οδηγήσει εκεί. Η ευγένεια και η
συνεργασία, είναι σίγουρα σημαντικά , αλλά δεν χρειάζεται να ειπωθεί
τίποτα που δεν είναι ουσιώδες. Στόχος του ερωτώμενου πρέπει να είναι η
σοβαρότητα, η συνεργασία, η αποφασιστικότητα και η απάντηση με σοβαρό
τρόπο, χωρίς δισταγμούς.
Αποκρύψτε τις γνώσεις σας για τον ανιχνευτή ψεύδους
Ο ερευνητής είναι πιθανόν να ρωτήσει εάν ο εξεταζόμενος γνωρίζει τίποτα
για τους ανιχνευτές ψεύδους και αν ναι, τι ξέρει για αυτούς. Δεν
χρειάζεται κάποιος να αρνηθεί πως έχει κάνει εκτενή έρευνα για τα
συγκεκριμένα μηχανήματα, ωστόσο δεν πρέπει να εκφράσει αμφιβολίες για
την αποτελεσματικότητά τους.
Δεν αποκλείεται, ο ερευνητής να προσπαθήσει να ξεγελάσει τον ύποπτο με
αναφορές σε συγκεκριμένους τεχνικούς όρους και ακρωνύμια. Σε τέτοιες
περιπτώσεις, η κατάλληλη αντίδραση είναι να αντιδράσουμε σαν να μην
έχουμε ιδέα για το τι σημαίνουν αυτά. Το να φανερώσει κάποιος πολλές
γνώσεις για τη διαδικασία, θα τον καταστήσει ύποπτο στα μάτια του
ερευνητή.
Παίξτε με τις ενδείξεις του ανιχνευτή
Ελέγχοντας την πίεση του αίματος και τους καρδιακούς μας παλμούς,
μπορούμε να θέσουμε «εκτός λειτουργίας» τον ανιχνευτή ψεύδους. Εάν και
είναι δύσκολο να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, υπάρχουν ορισμένες μέθοδοι που
με εξάσκηση θα μας επιτρέψουν να αποκτήσουμε τον έλεγχο βιοφυσικών
δεικτών και να ξεγελάσουμε τον ανιχνευτή...
Όπως είδαμε ήδη, ο ερευνητής θα συγκρίνει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις
ελέγχου με αυτές που θα δοθούν στις σχετικές με το εξεταζόμενο θέμα
ερωτήσεις. Εάν κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων ελέγχου η απόκλιση από το
φυσιολογικό ξεπερνά αυτήν που θα παρατηρηθεί στις «κανονικές» ερωτήσεις,
τότε είναι δεδομένο πως θα ξεγελάσουμε τον ανιχνευτή. Αντίθετα, εάν οι
αντιδράσεις μας στις σχετικές με το θέμα ερωτήσεις, είναι εντονότερες
από αυτές στις ερωτήσεις ελέγχου, ο ανιχνευτής θα θεωρήσει πως λέμε
ψέματα.
Έτσι, απατώντας στις ερωτήσεις ελέγχου θα πρέπει να γίνουν τα ακόλουθα:
Αναπτύξτε μια τακτική αναπνοής. Κατά τη διάρκεια του τεστ (εκτός των
ερωτήσεων ελέγχου) διατηρήστε έναν ομαλό ρυθμό αναπνοής με περίπου 15 με
30 ανάσες το λεπτό. Μην αναπνέετε βαθιά. Αντίθετα, αλλάξτε το ρυθμό
αναπνοής κατά τις ερωτήσεις ελέγχου, είτε επιταχύνοντας - επιβραδύνοντας
τις ανάσες σας, είτε κρατώντας την αναπνοή σας για μερικά δευτερόλεπτα
μετά την εισπνοή. Κάντε τα παραπάνω για 5 με 15 δευτ. και επιστρέψτε στο
συνηθισμένο ρυθμό αναπνοής πριν την επόμενη ερώτηση.
Κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων ελέγχου, λύστε νοερά μια μαθηματική
άσκηση ή προχωρήστε σε μια πνευματικά κοπιώδη άσκηση. Για παράδειγμα,
μετρήστε γρήγορα προς τα πίσω ή κάντε μερικές δύσκολες διαιρέσεις την
ώρα που απαντάτε στις ερωτήσεις.
Επίσης, μπορείτε να σκεφτείτε κάτι που θα σας διεγείρει, θα σας τρομάξει ή εν γένει θα προκαλέσει έντονα συναισθήματα.
Δαγκώστε την πλαϊνή μεριά της γλώσσας σας αρκετά δυνατά ώστε να
πονέσετε, άλλα όχι τόσο ώστε να υπάρξει αιμορραγία. Η τεχνική αυτή θέλει
εξάσκηση σε καθρέφτη, ώστε να μην γίνει αντιληπτή από τον ερευνητή.
Πρόκειται για μια ιδιαίτερα αποτελεσματική τακτική, που όμως είναι
ανιχνεύσιμη εάν πρέπει να μιλήσουμε για μεγάλο διάστημα, καθώς είναι
αδύνατο να αυτό-δαγκωθούμε την ώρα που μιλάμε. Ωστόσο, μπορεί να
χρησιμοποιηθεί σε μονολεκτικές απαντήσεις («ναι» ή «όχι») που είναι
ιδιαίτερα συχνές.
Βάλτε μια μικρή καρφίτσα στην περιοχή των δακτύλων στο παπούτσι και
πιέστε την κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων ελέγχου ώστε η απάντηση να
βγει την ώρα που νιώθετε πόνο. Πρόκειται για μια αρκετά αποτελεσματική
μέθοδο, που όμως αχρηστεύεται, εάν ο ερευνητής ζητήσει να αφαιρέσουμε το
παπούτσι.
Συσφίξτε του σφιγκτήρες του πρωκτού όταν ο ερευνητής κάνει μια ερώτηση
ελέγχου. Εάν και ιδιαίτερα αποτελεσματική, η συγκεκριμένη μέθοδος μπορεί
να ανιχνευτεί με τη χρήση αισθητήρων πίεσης στην καρέκλα, κάτι που
σήμερα συνηθίζεται.
Διατηρήστε την ψυχραιμία σας στις ερωτήσεις μετά τον έλεγχο
Η εξέταση δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη και αφού ο ερωτώμενος έχει
αποσυνδεθεί από το μηχάνημα. Οι ερευνητές συνηθίζουν να αφήνουν τους
υπόπτους στο δωμάτιο για λίγο και κατόπιν να επιστρέφουν, ισχυριζόμενοι
πως «βρήκαν κάτι», πώς «ανίχνευσαν ψέμα» ή κάτι αντίστοιχο. Πρόκειται
για ένα τέχνασμα, που δεν πρέπει να ξεγελάσει τον ερωτώμενο. Η τακτική
που πρέπει να ακολουθηθεί είναι η διατήρηση της ψυχραιμίας και η
ευγενική άρνηση σε ό,τι μας προσάψουν, δίχως να αλλάξουμε το παραμικρό
στις απαντήσεις που ήδη δώσαμε.